Brukerveiledning for Stor polsk ordbok

  1. Tegn man støter på i ordboken
  2. Norske og polske forkortelser
  3. Polske uregelmessige substantiver

Ordboken omfatter moderat bokmål og riksmål, og har i liten grad med radikale bokmålsformer.

Ettersom ordboken henvender seg til både norske og polske brukere, gir den flere opplysninger om uttale, bøyning, konstruksjonsmuligheter og valg av målspråksekvivalenter enn man ville finne i en ordbok beregnet bare på én av disse gruppene.

Tegn man støter på i ordboken

* markerer flyktig e (polsk: e ruchome), som opptrer i nominativ og akkusativ (med et viktig unntak) av en del hankjønnsord, men blir borte i øvrige kasus, f.eks. sen*, genitiv entall snu (= drøm, søvn) eller pies*, genitiv entall psa, samt i genitiv flertall av hunkjønns- og intetkjønnsord, f.eks. Polek (av Polka*, (kvinnelig) polakk), pigułek (av pigułka*, pille), eller parówek (av parówka*, wienerpølse), wędzideł (av wędzidło*, bissel).
⊢ inf (advare) = angir at det her skal stå en polsk infinitiv:
sky ... hun skyr ingen anstrengelser for å ... nie szczędzi wysiłków, żeby ⊢ inf
brukes som prefiksskiller ved angivelse av aspektpar der det imperfektive parverbet er uprefigert og kan perfektiveres med forskjellige prefikser med tilnærmet lik betydning:
falme verb
1 INTRANSITIV(T) (miste fargen) wy⊥z/blaknąć, s/pełznąć, s⊥wy/płowieć; (visne) z/więdnąć
Markerer skrivemåter som faller utenfor offisiell rettskrivning
brukes ved foranstilte innholdsoversikter i enkelte lengre artikler.
seg [sei] refl pron (⇓A: generelt; B: alfabetisert på preposisjon)
angir at opplysningen som følger, gjelder alt foregående, men ikke det som står foran et eventuelt semikolon:
anger subst. m. -en żal ⧼-u⧽, skrucha ≻⟨over z powodu GENITIV
angir at opplysningen som følger, gjelder alt foregående, også det som står foran semikolon
⌊...⌋ komparativparentes, omgir opplysning om polsk komparativ: lekki ⌊lżejszy⌋
⌈...⌉ femininparentes, omgir feminine avledninger av maskuline yrkes- og nasjonalitetsbetegnelser:
afghaner ... Afgańczyk ⌈-anka*⌉
⧼ ⧽ bøyningsparentes, omgir informasjon om bøyning av polske substantiver
katt ... kot ⧼DATIV -u⧽
{ } alternativparentes, omgir ord som kan erstatte det eller de foregående: én ad {av, om} gangen
⟨ ⟩ valensparentes, omgir valens- og kollokasjonsopplysninger:
rik adjektiv bogaty ⟨på noe: w AKKUSATIV
erstatter noen ganger komma som skille mellom to (tilnærmet) synonyme eksempler eller betydningsekvivalenter, f.eks.:
bønn subst [...] det var ingen bønn ⌇ det var ikke bønn for det trzeba było to zrobić
/ skiller mellom norske bøyninger
/ og // brukes for å angi aspektpar, slik: na/pisać (= napisać pf, pisać ipf), zab-rać/ierać (= zabrać pf, zabierać ipf), wziąć//brać (= wziąć pf, brać ipf), wy⊥z/blaknąć (=wyblaknąć pf, zblaknąć pf, blaknąć ipf)
At to polske ord skal behandles som en enhet når det gjelder trykkets plassering, angis slik: dobra◡noc, mieszkam na◡wsi.
reise på landet po/jechać na◡wieś
/.../ (adverbparentes) omgir opplysning om polsk adverb på -o:
ciemny /-o/
+ betyr 'også' (se bl.a. rikholdig, usannsynlig, abonnere)
Substantiver som er så uregelmessige at det vil kreve urimelig mye plass å opplyse om avvikende kasusformer i en bøyningsparentes, merkes med det etterstilte symbolet ∝, som henviser brukeren til en liste over disse substantivene, se nedenfor
brukes mellom bestemte og ubestemte bevegelsesverb: jechać‖jeździć
angir falske venner, dvs. ord som er like (eller nesten like) på polsk og norsk, men som har ulik betydning.
divan kanapa, tapczan (≈ po. dywan: ‘teppe’)
står foran henvisninger
brukes i verb-artikler der hvor verbalsubstantivet er behandlet i en egen artikkel.
besvare [besva´re] verb -te , -else ↱
ikke lik, angir antonymer.
slak adj -t (≠ bratt) łagodny, połogi; (≠ krapp) łagodny
betyr at det ikke finnes noen polsk ekvivalent for ordet (evt. ordet i en spesiell betydning)

Forkortelser – både norske og polske

Grammatikk

aadjektiv — przymiotnik
adjadjektivisk — przymiotnikowy
advadverb — przysł ówek
akkakkusativ — biernik
artartikkel — rodzajnik
attrattributiv(t) — przydawkowy
augaugmentativ — zgrubienie
bestbestemt — określony
bfbestemt form — forma określona
datdativ — celownik
defbestemt form — forma określona
demondemonstrativ(t) — wskazujący
dimdiminutiv — zdrobnienie
ffemininum — rodzaj żeński
gengenitiv — dopeł niacz
imperimperativ — tryb rozkazujący
indefubestemt form — forma nieokreślona
infinfinitiv — bezokolicznik
instrinstrumentalis — narzędnik
interjinterjeksjon — wykrzyknik
interrinterrogativ(t), spørrende — pytający
intrintransitiv(t) — nieprzechodni
ipfimperfektiv(t) — niedokonany
(i)pfbiaspektuelt — dwuaspektowy
iteriterativ(t) — wielokrotny
kollkollektiv(t) — zbiorowy
kompkomparativ — stopień wyższy
konjkonjunksjon — spójnik
loklokativ — miejscownik
mmaskulinum — rodzaj męski
m/f(om polske ekvivalenter) maskulinum el. femininum — (o polskich odpowiednikach) rodzaj męski albo żeński
malevende maskulinum — rodzaj męskożywotny
m(a)levende eller tinglig maskulinum — rodzaj męskożywotny lub męskorzeczowy
m(p)personlig eller tinglig-personlig maskulinum — rodzaj męskożywotny lub męskoosobowo- -rzeczowy
mp–tinglig-personlig maskulinum — rodzaj męskoosobowo-rzeczowy
nnøytrum — rodzaj nijaki
ndmubøyelig — nieodmienny
nnnoen (i døde eks.) — ‘noen’ (w martwych przykł adach)
n(n)noe(n) (i døde eks.) — ‘noe(n)’ (w mart-wych przykł adach)
nomnominativ — mianownik
numtallord — liczebnik
objobjekt — dopeł nienie bliższe
obloblikv form — forma zależna
passpassiv — bierny
perfperfektum — czas przeszł o-teraźniejszy
perspersonlig — osobowy
pfperfektiv(t) — dokonany
plpluralis — liczba mnoga
pltplurale tantum — plurale tantum
plpfpluskvamperfektum — czas zaprzeszł y
posspossessiv(t) — dzierżawczy
postpetterstilt — nie występujący przed rzeczow-nikiem
ppperfektum partisipp — imiesł ów czasu prze-szł ego
predpredikativ(t) — orzecznikowy
preppreposisjon — przyimek
prep.uttrpreposisjonsuttrykk — wyrażenie przyim-kowe
prespresens — czas teraźniejszy
pretpreteritum — czas przeszł y prosty
pronpronomen — zaimek
ptpartisipp — imiesł ów
reflrefleksiv(t) — zwrotny
relrelativ(t) — względny
ssubstantiv — rzeczownik
sgsingularis — liczba pojedyncza
subjsubjekt — podmiot
substsubstantivisk — rzeczownikowy
superlsuperlativ — stopień najwyższy
trtransitiv(t) — przechodni
ubestubestemt — nieokreślony
ubfubestemt form — forma nieokreślona
ubøyubøyelig — nieodmienny
upersupersonlig — bezosobowy
vverb — czasownik
vbsverbalsubstantiv — rzeczownik odsł owny
vrrefleksivt verb — czasownik zwrotny

Andre forkortelser

a.eller — albo
abstr.abstrakt — abstrakcyjny, oderwany
adm.administrativt — administracyjny
agr.agronomi — agronomia
alm.i allmennspråket — w języku ogólnym
anat.anatomi — anatomia
ApgApostelgjerningene — Dzieje Apostolskie
archaiz.arkaisme — archaizm
arkais.arkaisme — archaizm
arkeol.arkeologi — archeologia
arkit.arkitektur — architektura
astr.astronomi — astronomia
auto.bil(teknikk) — samochód
bergv.bergverksdrift — górnictwo
bet.betydning(er) — znaczenie
bib.bibelsk — wyrażenie biblijne
biol.biologi — biologia
bokf.bokføring — księgowość
bot.botanikk — botanika
bygn.bygningsteknikk — budownictwo
da.dansk — duński
dipl.diplomati — diplomacja
dosł.egentlig — dosł ownie
ds.for — do spraw
dvs.det vil si — to znaczy
e.etter — wedł ug
edbedb — informatyka
EfEfeserbrevet — List do Efezjan
eg.egentlig — dosł ownie,wewł aściwymznaczeniu
el.eller — albo, lub
elek.elektroteknikk — elektrotechnika
eng.engelsk — angielski
ent.entomologi — entomologia
fach.fagspråk — język fachowy
fag.fagspråk — język fachowy
farm.farmakologi — farmakologia
f.eks.for eksempel — na przykł ad
fig.figurlig, overført — przenośny
FilFilipperbrevet — List do Filipian
film.filmuttrykk — film
filos.filosofi — filozofia
fin.finans — finanse
fisk.fiske(ri) — ryboł ówstwo
flyvn.flyvning — lotnictwo
fon.fonetikk — fonetyka
forb.forbindelse — związek
forh.forhold — stosunek, relacja
fork.forkortelse — skrót
forsterk.forsterkende — wzmacniający
fotb.fotball — pił ka nożna
fotogr.fotografi — fotografia
fr.fransk — francuski
fys.fysikk — fizyka
fysiol.fysiologi — fizjologia
GalGalaterbrevet — List do Galatów
geogr.geografi — geografia
geol.geologi — geologia
geom.geometri — geometria
gł.gł ównie — overveiende
gram.grammatikk — gramatyka
gym.gymnastikk — gimnastyka
hist.historie — historia
høfl.høflig tiltale — zwracając się do osób, z który-mi się nie jest na ty
høyt.høytidelig — podniosł y
icht.ichtyologi — ichtiologia
i in.og andre — i inne
iron.ironisk — ironiczny
itd.og så videre — i tak dalej
itp.og lignende — i tym podobne
jaktu.jaktuttrykk — ł owiectwo
jernb.jernbanevesen — kolejnictwo
JohJohannesevangeliet — ew. wg św. Jana
journ.journalistikk — dziennikarstwo
jur.jus — prawo
kat.katolsk — katolicki
kjem.kjemi — chemia
KongKongebok — Księga Królewska
konkr.konkret — konkretny
KorKorinterbrevet — List do Koryntian
kortsp.kortspill — gra w karty
kosm.kosmetikk — kosmetyka
kulin.kulinarisk — kucharstwo
kunsthist.kunsthistorie — historia sztuki
landbr.landbruk — rolnictwo
lat.latin — ł acina
lekc.nedlatende — lekceważący
lingv.språkvitenskap — językoznawstwo
litt.vit.litteraturvitenskap — literaturoznawstwo
log.logikk — logika
LukLukasevangeliet — ew. wg św. Ł ukasza
luth.luthersk — luterański
mar.maritimt uttrykk — wyrażenie morskie
MarkMarkusevangeliet — ew. wg św. Marka
mat.matematikk — matematyka
MattMatteusevangeliet — ew. wg św. Mateusza
med.medisin — medycyna
mek.mekanikk — mechanika
merk.merkantilt uttrykk — wyrażenie handlowe
meteor.meteorologi — meteorologia
mht.med hensyn til — jeśli chodzi o
mil.militærvesen — wojskowość
min.mineralogi — mineralogia
MosMosebok — KsięgaMojżeszowa
mots.motsatt — antonim
mus.musikk — muzyka
myt.mytologi — mitologia
neds.nedsettende — lekceważący, pejoratywny
no.norsk — norweski
oa.og andre — i inne
obelż.fornærmelig — obelżywy
odont.odontologi — stomatologia
OrdspSalomos Ordspråk — Księga Przysł ów
orn.ornitologi — ornitologia
osv..også videre — i tak dalej
parl.parlament — parlament
pej.pejorativt — pejoratywny
PredPredikeren — Kohelet
po.polsk — polski
podn.høytidelig — podniosł y
poet.poetisk — poetycki
pogard.foraktelig — pogardliwy
polit.politisk — polityczny
pga.på grunn av — z powodu
prot.protestantisk — protestancki
przen.figurlig, overført — przenośny
przysł.ordspråk — przysł owie
psyk.psykologi — psychologia
reg.regionalt uttrykk — wyrażenie regionalne
rel.religion — religia
rub.grovt — rubaszny
rzad.sjelden(t) — rzadko używany
SalSalmene — Księga Psalmów
sj.sjelden(t) — rzadko używany
skogbr.skogbruk — leśnictwo
sms.sammensetning(er) — zł ożenie
sosiol.sosiologi — socjologia
sport.sportsuttrykk — sport
spøk.spøkefullt — żartobliwy
sterk.sterkere — dosadniej
sv.svensk — szwedzki
svak.svakere — ł agodniej, mniej dosadnie
teat.teater — teatr
tekn.teknikk — technika
tele.teleteknikk — telekomunikacja
teol.teologi — teologia
TimBrevet til Timoteus — List do Timoteusza
TitBrevet til Titus — List do Tytusa
ty.tysk — niemiecki
typogr.typografi — typografia
tzn.det vil si — to znaczy
utt.uttale — wymowa
uttr.uttrykk — wyrażenie
vet.veterinærmedisin — weterynaria
wgifølge — wedł ug
zool.zoologi — zoologia
złoż.sammensetning — zł ożenie
zn.betydning — znaczenie
zw.som regel — zwykle
zwł.især — zwł aszcza
żart.spøkefullt — żartobliwie
økon.økonomi — ekonomia

Polske uregelmessige substantiver

aniołVOKATIV aniele, NOMINATIV pl aniołowie mp a. anioły ma a. anieli mp FORELDET
bóg⧼boga, DATIV bogu a. bogowi, VOKATIV boże, NOMINATIV pl bogowie⧽
bratDATIV bratu, NOMINATIV pl bracia, GENITIV pl braci, INSTRUMENTALIS pl braćmi⧽
chłopiec⧼chłopca, DATIV chłopcu, VOKATIV chłopcze, NOMINATIV pl chłopcy⧽
człowiekVOKATIV człowieku a. człowiecze L, NOMINATIV pl ludzie, GENITIV pl ludzi, INSTRUMENTALIS pl ludźmi⧽
dom⧼domu, LOKATIV domu, VOKATIV domu⧽
dzień⧼dnia, DATIV dniowi, LOKATIV dniu, NOMINATIV pl dni a. dnie (ikke etter tallord), GENITIV pl dni⧽
dziecipl: → dziecko
dzieckoNOMINATIV pl dzieci, GENITIV pl dzieci, INSTRUMENTALIS pl dziećmi⧽
hrabia m ⧼hrabiego, DATIV hrabiemu, AKKUSATIV hrabiego, INSTRUMENTALIS hrabią, LOKATIV hrabi, VOKATIV hrabio, NOMINATIV pl hrabiowie, GENITIV pl hrabiów, DATIV pl hrabiom, INSTRUMENTALIS pl hrabiami, LOKATIV pl hrabiach⧽
książę m ⧼księcia, DATIV LOKATIV księciu, NOMINATIV pl ksia˛żęta, GENITIV pl książąt, DATIV pl książętom⧽
ksiądz ⧼księdza, DATIV księdzu, LOKATIV księdzu, VOKATIV księże, NOMINATIV pl księża, GENITIV pl księży, DATIV pl księżom, INSTRUMENTALIS pl księżmi, LOKATIV pl księżach⧽
mężczyznam mężczyzny, DATIV LOKATIV mężczyźnie, NOMINATIV pl mężczyźni, GENITIV pl mężczyzn!
margrabiam: → hrabia
Niemcy pl ⧼GENITIV Niemiec, LOKATIV Niemczech⧽
nieprzyjaciel: → przyjaciel
ojciec⧼ocja, DATIV LOKATIV ojcu, NOMINATIV pl ojcowie, GENITIV pl ojców⧽
okoNOMINATIV pl oczy, GENITIV pl oczu, INSTRUMENTALIS pl oczami a. oczyma sj.⧽
panDATIV LOKATIV panu, VOKATIV panie, NOMINATIV pl panowie⧽
pani AKKUSATIV panią, NOMINATIV pl panie, GENITIV pl pań⧽
pienia˛dz NOMINATIV pl pienia˛dze, GENITIV pl pieniędzy, INSTRUMENTALIS pl pieniędzmi⧽
przyjaciel NOMINATIV pl przyjaciele, GENITIV pl przyjaciół, DATIV pl przyjaciołom, INSTRUMENTALIS pl przyjaciółmi, LOKATIV pl przyjaciołach⧽
ręka LOKATIV ręce a. ręku, NOMINATIV pl ręce, GENITIV pl rąk, INSTRUMENTALIS pl rękami a. rękoma, LOKATIV pl rękach⧽
rok NOMINATIV pl lata, GENITIV pl lat, NOMINATIV pl latami (i visse forbindelser også laty: przed dwoma laty; ostatnimi laty )⧽
sąsiad LOKATIV VOKATIV sąsziedzie, NOMINATIV pl sąsiedzi, GENITIV pl sąsiadów⧽
sędzia m ⧼sędziego, DATIV sędziemu, AKKUSATIV sędziego, INSTRUMENTALIS sędzią, LOKATIV sędzi, VOKATIV sędzio, NOMINATIV pl sędziowie, GENITIV pl sędziów, DATIV pl sędziom, INSTRUMENTALIS pl sędziach, LOKATIV pl sędziach⧽
syn LOKATIV VOKATIV synu, NOMINATIV pl synowie⧽
świat ⧼świata, DATIV światu, LOKATIV świecie⧽
tydzień ⧼tygodnia, DATIV tygodniowi, NOMINATIV pl tygodnie, GENITIV pl tygodni⧽
ucho NOMINATIV pl uszy, GENITIV pl uszu, INSTRUMENTALIS pl uszami⧽
wicehrabia m: → hrabia